Vali Yardımcısı Remzi Demir, AFAD personeli ve yerel medya mensuplarının katıldığı toplantıda bir sunum yapan AFAD İl Müdürü Adil Arslan, Türkiye genelinde başlatılan “Afetlere Hazırlık Yılı” çalışmaları kapsamında bilgi verdi. 

Bayburt’ta yaşanan afetler, afet tehlikeleri, hazırlık, öznleme ve zarar azaltma çalışmalarını anlatan Arslan şu bilgileri verdi: 

Türkiye dünyada en riskli ülkelerden biri

Bulunduğu coğrafyanın özelliklerinden dolayı Türkiye, deprem, sel, heyelan, çığ, yangın gibi doğal ve insan kaynaklı birçok afetin yol açtığı can kayıpları bakımından dünyada en riskli ülkelerden birisidir. Afetlerin yol açtığı can kaybının yanı sıra ekonomik kayıplar da mutlak anlamda ve önemli ölçüde artış göstermiştir. Afetlerin ortaya çıkardığı fiziksel ve ekonomik etkiler, ülkelerin kısa, orta ve uzun vadeli ekonomik büyümesini etkilemekte ve özellikle çevreye olan etkileri nedeni ile sürdürülebilir kalkınma açısından çok büyük önem arz etmektedir.
İlimizin afetselliğine bakıldığında deprem, çığ, heyelan, sel, kaya düşmesi, yangın gibi doğal ve insankaynaklı afetlere maruz kaldığı görülmektedir. Geçmişten günümüze kadar en çok can kaybı çığ düşmesinden kaynaklanmıştır. 

“İlimiz, Kuzey Anadolu fay hattı ve Doğu Anadolu fay hattından kısmen etkilenmektedir”

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana, ülkemizde büyük can kaybına yol açan en üzücü afetler deprem afetleridir. Doğu Karadeniz bölgesinin deprem aktivitesi oldukça düşük ve kabuksaldır. Ancak konum itibariyle güneyinde Erzincan ve doğusunda Erzurum bulunan İlimiz, Kuzey Anadolu fay hattı ve Doğu Anadolu fay hattından kısmen etkilenmektedir. 1992 yılında Erzincan’da yaşanan deprem afeti ilimizin Erzincan’a yakın olan Demirözü ilçesi ve köylerinde konutların hasar görmesine neden olmuştur. Yine 2017 yılında Erzurum İli Aşkale ilçesinde 4.7 (Mw) büyüklüğünde meydana gelen depremde Baş Çımağıl ve Aşağı Çımağıl Köylerinde 12 konut az hasarlı derecede etkilenmiştir. Depremden etkilenen afetzedelere 24.000 TL. acil yardım ödemesi yapılmıştır. Deprem öncesinde zararı en aza indirmek için, Yerleşim bölgeleri titizlikle belirlenmelidir. Kaygan ve ovalık bölgeler iskâna açılmamalıdır. Konutlar gevşek toprağa sahip meyilli arazilere yapılmamalıdır. Yapılar deprem etkilerine karşı dayanıklı inşa edilmelidir (Yapı Tekniğine ve İnşaat Yönetmeliğine uygun olarak).
Bu önlemlerin yanı sıra, yapısal olmayan, yani binadan değil de eşyalardan kaynaklanacak hasarlardan korunmak için günlük kullandığımız eşyalarımızın ev içerisinde sabitlenmesi sağlanmalıdır. 

“Çığ afeti nedeniyle ilimiz genelinde 22 olay meydana gelmiştir”

Çığ afetinde ise basit ve kısa süren testler, bu alanlarda bulunan kişilerin çığ tehlikesi olup olamayacağını analiz etmesine yardımcı olur. Bir çığ yamacından geçmek gerekiyorsa, mutlaka tek tek geçilmeli, ekibin geri kalanı geçiş yapan kişiyi izlemelidir. Bu, geçiş yapan kişinin çığa yakalanması halinde nerede bulunabileceği hakkında bilgi vermesi ve çabuk kurtarılması için çok önemlidir. Üzengili Köyü 26 yıl önce 18 Ocak sabahına kar, soğuk, gözyaşı ve ölümlerle uyandı. Aralarında bebeklerin ve çocukların da bulunduğu, kadını, erkeği, yaşlısı ve genciyle 59 canımızı yaşanan çığ felaketinde kaybettik. Yine Üzengili Köyünde 1923 yılında çığ felaketi meydana gelmiş ve bu felakette de 30 vatandaşımız yaşamını yitirmişti.

Çığ afeti nedeniyle ilimiz genelinde 22 olay meydana gelmiştir. Çığ afetinden etkilenen ve etkilenmesi muhtemel olan Üzengili, Yaylapınar, Kavlatan, Dumlu, Göloba ve Harmanözü köyleri için afet konutları yapılmıştır. İlimizde çığ afetleri sık sık yaşanmakla birlikte alınacak önlemlerle kayıpların en aza indirilmesi amaçlanmaktadır. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de çığ afeti ile karşı karşıya olan alanlarda öncelikle zarar azaltma amacıyla çeşitli önlem yapı teknikleri uygulanmaktadır. Önlem yapısının seçiminde etkili olan faktörlerden biri, yapının inşa edileceği veya uygulanacağı alanın kullanım özelliğidir.

Yerleşim yeri, karayolu, kayak merkezi, köy yolu, enerji nakil hattı gibi farklı şekillerde kullanılan alanlarda alınacak veya yapılacak önlem yapıları birbirinden çok büyük farklılıklar göstermektedir.

Çığ önlem yapısı kapsamında, Bayburt İl Özel İdaresi tarafından Aydıntepe İlçesi Kavlatan Köyünde çığ riskine karşı teraslama çalışmaları yapılmıştır. Ayrıca Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından
Kavlatan Köyü Çığ Kontrol Projesi hazırlanmış ve uygulamaya konulması beklenilmektedir.

“Heyelan afeti nedeniyle ilimiz genelinde 19 olay incelendi”
Uzun süreli ve bol yağışın etkili olduğu, nemli iklime sahip olan Doğu Karadeniz bölgesi ülkemizde heyelanların en sık ve yoğun gözlendiği bölge olması itibarı ile heyelanların yarattığı sosyal ve
ekonomik kayıpların da en fazla olduğu bölgedir. Ülkemizin jeolojik yapısı ve coğrafi özellikleri nedeniyle heyelan olayları sıkça yaşanmakta ve çoğu kez aynı bölgede tekrarlanarak doğal afete
dönüşmektedir. Heyelan afeti nedeniyle ilimiz genelinde 19 olay incelenmiştir. Heyelan afetinden etkilenen ve
etkilenmesi muhtemel olan Çakırözü, Taşçılar, İğdir, Masat ve Gez köyleri için afet konutları yapılmıştır. Heyelanların zararlarının en aza indirilmesi için; Yaşanılan bölgedeki potansiyel jeolojik afetler hakkında bilgi sahibi olmak, heyelan açısından sorunlu
alanlarla ilgili olarak yerbilimcilere ve mühendislere danışmak, dik yamaçların topuk kesiminde
desteği kaldırıcı kazı işlemlerinden ve dik yamaçların kenarında veya tabanında yapı inşasından kaçınmak, ayrıca eğimi fazla yamaçların üzerine dolgu malzemesi dökmemek, arazi satın
alınmasından, arazi paylaşımından ve inşaat işlemlerinden önce ilgili kurum ve kuruluşlardan konuyla ilgili bilgi almak ve buna göre karar vermek önemlidir.

Sel ve su taşkınları 

Seller heyelanlara neden olurken heyelanlar sellerin tahrip gücünü artırmaktadır. Bu durumda taşkın boyutları artmakta, can ve mal kayıplarını da arttırmaktadır. İlimizde 2005 yılında karların erimesi ve ani bastıran yağmur ile taşan Çoruh nehri, şehir merkezinde
bulunan işyeri ve evlerde büyük oranlarda maddi hasarlara sebep olmuştur. Yine 2014 yılında Demirözü İlçesi Kalecik köyünde şiddetli yağış nedeniyle köy içinden geçen derenin taşması sonucu yaşanan sel baskınında maddi hasarlar meydana gelmiştir. Kalecik Köyünde sel afetinden etkilenen
afetzedelere 4.000 TL. acil yardım ödemesi yapılmıştır. Sel afeti nedeniyle ilimiz genelinde 26 olay meydana gelmiştir. Sel afetinden etkilenen Kop köyü için
afet konutları yapılmıştır. Meydana gelebilecek sel felaketlerini önlemek için yerleşim yerleri akarsu ve dere yataklarına yapılmamalıdır. Çevredeki yeşil alanlar artırılmalıdır. Sel tehlikesi bulunan eğimli yamaçlarda teraslama ve ağaçlandırma yapılmalıdır.

Kaya düşmesi muhtemel yerlerde ıslah çalışmalarının yapılarak önlem alınması olası bir can ve mal kaybının önüne geçecektir

İlimizde muhtemel heyelan riskleri olan bölgeler bulunmakta olup bu bölgeler ile ilgili Müdürlüğümüz tarafından arazi çalışmaları ve değerlendirmeler yapılarak Bütünleşik Afet Tehlike Haritalarının hazırlanması kapsamında Heyelan, Çığ, Kaya Düşmesi Duyarlılık Haritaları hazırlanmıştır.
Kaya düşmesi muhtemel yerlerde ıslah çalışmalarının yapılarak önlem alınması olası bir can ve mal kaybının önüne geçecektir.

Düşebilecek kayalar çok tehlikeli ve hiçbir önlem metodu ile ıslahı yapılamayacaksa, yapılacak tek iş, o mahallin yasak alan ilan edilmesi ve tehlike altında kalan evlerin daha uygun bir yere nakledilmesidir. Bununla ilgili Demirkaş Köyünde köyün geneline hâkim olan kaya düşmesi olayı için Afete Maruz Bölge kararı alınmış ve bölgede kaya ıslahı çalışmaları
yapılmıştır.

Yine benzer bir olay olarak Çatıksu Köyündeki kaya düşmesini önlemek amacıyla Bayburt İl Özel İdaresi tarafından kaya ıslahı çalışmaları yapılmıştır. Kaya Düşmesi afeti nedeniyle ilimiz genelinde 9 olay meydana gelmiştir.

“İlimizde ilkbahar ve sonbahar aylarında sıklıkla fırtına afeti meydana
gelmektedir”

Rüzgâr, yeryüzünde faaliyet gösteren önemli bir hava olayıdır. Bu hava olayı, doğadaki dengenin işlemesine ve canlıların faaliyetlerine sunduğu katkıların yanı sıra olumsuz etkileri itibarıyla önemli
sonuçlara da yol açabilmektedir.   2015 yılında ilimiz genelinde etkili olan fırtına afetinden yaklaşık 300 yapı hasar görmüştür. Yine 19 Mayıs 2017 tarihinde Yeniköy'de meydana gelen fırtınada köydeki evlerin tamamına yakını etkilenmiş ve çatılar uçarak maddi hasara yol açmıştır. 2013 yılından günümüze kadar 8 olay meydana gelmiştir. Fırtına afetinden etkilenen afetzedelere 435.500,00 TL. acil yardım ödemesi
yapılmıştır.

Şiddetli rüzgâr ve fırtına gibi hava olayları karşısında belirlediği korunma yöntemleri ve alınması
gereken bazı önlemler şöyle sıralanabilir:

Fırtına uyarılarını radyo ve televizyondan takip edilerek meteorolojiden telefonla bilgi alınmalı, merdiven, bahçe mobilyası gibi serbest nesnelerle pencereleri kırıp içeri girebilecek her şey emniyete alınmalıdır. Araçlar varsa garaja yoksa bina, ağaç, duvar ve çitlerden uzak alanlara park edilmelidir.
Bacalar uzun ve kötü durumdaysa mümkün olduğunca sağlamlaştırıİmalıdır. Gerekli olmadıkça dışarı çıkılmama!! ve dışarı çıkılması gerektiğinde bina ve ağaçlara yakın yerlerde yürünmemen ve onlara
sığınılmamalıdır.

En sık yaşanan afet yangın

İlimizde en sık yaşanan afetlerin başında yangın gelmektedir. Özellikle köylerde meydana gelen yangınlarda samanlıkların evlerin yakınında bulunması, evlerin bitişik nizam inşa edilmiş olması gibi
nedenler afetin boyutunu artırmakta, can ve mal kayıplarına sebep olmaktadır. Buna örnek olarak 2016 yılında Gençosman Köyünde meydana gelen yangında 11 konut ve 12 ahır tamamen yanarak kullanılamaz hale gelmiştir. Burada meydana gelen yangının boyutunun bu denli fazla olmasının nedeni de gerekli önlemlerin önceden alınmamış olmasıdır.

"Yangın afeti nedeniyle ilimiz genelinde 62 olay meydana gelmiştir"

 Yangın afetinden etkilenen ve genel hayata etkili olan Yanıkçam, Aksaçlı, Yeşilyurt ve Sakızlı köyleri için afet konutları ve ahırlar yapılmıştır. Gençosman Köyü ve Kozluk Köyünde ise ahır ve konut yapımları devam etmektedir. 2011 yılından günümüze kadar meydana gelen yangın afetinden etkilenen afetzedelere 342.000,00 TL. acil yardım ödemesi yapılmıştır. Yangın Öncesi Binalar, Yangından Korunma Yönetmeliğime uygun projelendirilmen ve inşa edilmelidir. Bina tipine, kullanım amacına, yüksekliğine ve alanına bağlı olarak; yangın söndürme
tüpleri, yangın dolapları, yangın ihbar ve algılama sistemleri, merdiven havalandırma ve basınçlandırma sistemleri, acil aydınlatma ve acil yönlendirme levhaları, tahliye çıkış yolları, duman tahliye sistemleri, otomatik söndürme sistemleri (sprinkler ve gazlı söndürme sistemleri vb.) yıldırımlık gibi yangın önlemleri alınmalıdır.

İlimizde meydana gelen veya gelmesi muhtemel afetler için önleme ve zarar azaltma çalışmaları kapsamında afet konutları yapımı, çevre düzenlemesi ve alt yapı işleri için toplamda 3.686.411,00 TL yatırım yapılmıştır.

Ayrıca Kamu Kurum ve kuruluşlarına aşırı kar yağışı, sel vb. gibi afetlerle mücadele kapsamında 4.419.500,00 TL acil yardım ödemesi yapılmıştır. Afetlerin zararını en aza indirmek için toplumda önlem alma ve risk azaltma bilincini yerleştirmek AFAD'ın, en önemli hedefleri arasındadır. Afetlere hazırlık ve halkın bilinçlenmesi için düzenli olarak okullarda, kamu kurum ve kuruluşlarında, mahalle odalarında, STK’larda personelimiz tarafından eğitim verilmektedir. Afet öncesinde hangi önlemlerin alınacağı, afet anında nasıl davranılması gerektiği, binanın nasıl tahliye edileceği gibi konularda bilgi verilmektedir.

Bu bilinçle donanmış bir toplumda, afet öncesi, sırası ve sonrasında neler yapılacağına dair temel bilgiler yerleşmiş olacağından bireyler, kendileri, yakın çevreleri ve içinde yaşadıkları toplum için sorumluluk alabilir hale
geleceklerdir. Halkımızdaki bu donanım ve bilinç, afet zararlarım azaltmanın en önemli unsurlarından
biri olacaktır.

Afet kültürünün vatandaşlara aşılandırılması gerektiğini bu noktada da medyaya görev düştüğünü vurgulayan Vali Yardımcısı Remzi Demir ise,

“Afet bilincini ulusal kültürümüzde bir yer ettiği noktada inşallah sorunlarımızı çözeceğiz. Faaliyetlerimiz bu hızla devam ederse inşallah bunu en kısa sürede çözeceğiz. Tabi bu konuda medyaya önemli bir görev düşüyor” dedi.